مولتی متر چیست؟
مولتی متر دیجیتال یا DMM ابزاری مفید برای اندازه گیری ولتاژ ، جریان و مقاومت است. برخی از مولتی مترها قابلیت تست المان‌های الکترونیکی نظیر ترانزیستورها و خازن‌ها را دارند. همچنین می توان از آنها برای بررسی سلامت سیم‌ها و فیوزها نیز استفاده کنید. اگر تمایل انجام یک پروژه DIY ، نگهداری و عیب یابی تجهیزات الکترونیکی و... دارید، داشتن یک مولتی متر ضروری است.
اهم ، وات ، ولت و آمپر اصطلاحاتی هستند که در حوزه برق و بعضا زندگی روزمره به کرات از آنها استفاده می‌شود، این اصطلاحات به چه معناست؟
- ولت
یکای سنجش ولتاژ یا اختلاف پتانسیل الکتریکی است.
- آمپر
واحد اندازه گیری میزان جریان دریک مدار الکتریکی است.
- اهم
مقاومت، خاصیت ماده برای منع جریان الکتریکیِ در حال عبور در آن است. واحد اندازه گیری این نوع مقاومت اهم نام دارد .
- وات
یکای سنجش توان و نشان دهنده‌ی میزان توان واقعی است.
- ولت آمپر
مانند وات یکای سنجش توان و نشان دهنده‌ی میزان توان ظاهری است.
یک مولتی متر قادر به اندازهگیری چه کمیت‌هایی است؟
یک مولتی متر ساده باید قابلیت اندازهگیری مقادیر زیر را داشته باشد:
- ولتاژ DC
- جریان DC
- ولتاژ AC
- جریان AC( تمامی مولتی مترهای ساده این قابلیت را ندارند)
- مقاومت
- تست اتصال کوتاه ( بازرچک)
علاوه بر این قابلیت‌های اولیه که تا به حال ذکر شد، باید از قابلیت‌هایی از جمله :
- اندازهگیری ظرفیت خازن
- ضریب توان ترانزیستور (بتا یا (hfe
- ترانزیستور HFE یا افزایش فعلی DC
- اندازهگیری دما توسط یک پراب اضافه
- تست دیود
- اندازهگیری فرکانس
را داشته باشد.
تنظیمات مولتی متر برای اندازهگیری ولتاژ، جریان و مقاومت
تعیین کمیت و دامنه‌‌ی مورد نظر برای انذازه گیری معمولاً با چرخاندن یک سلکتور که بر روی بدنه‌ی تمامی مولتی مترها تعبیه شده مشخص می‌شود. به طور کلی کمیت‌هایی که توسط یک سلکتور مشخص می‌شود، شامل ولتاژ AC ، ولتاژ DC ، جریان (آمپر)، مقاومت (اهم ) و رنج هر کدام است. در تصویر زیر بخش‌های مختلف یک مولتی متر مشخص شده‌اند.
هشدار !!!
استفاده از یک پراب معیوب برای کاربر و همچینین مولتی متر بسیار خطرناک است. حتما قبل از اندازهگیری از صحت عملکرد پراب مطمئن شوید.
نحوه اندازهگیری ولتاژ توسط مولتی متر
مطابق تصویر زیر پراب مشکی رنگ را به پورت COM و پراب قرمز رنگ را به پورت V متصل کنید.( این پورت معمولاً با حرف یونانی امگا (Ω) احتمالاً نمادی از دیود نیز مشخص شده است). مولتی متر را روشن کرده و آن را روی حالت اندازهگیری ولتاژ AC یا DC قرار داده و یک رنج مناسب را برای رسیدن به دقت مطلوب توسط سلکتور انتخاب کنید. می‌توانید از مولتی‌مترهای Auto Range نیز استفاده کنید.
یک مولتی متر برای اندازهگیری ولتاژ باید به صورت موازی در مدار قرار بگیرد. در تصویر زیر نحوه‌ی موازی قرار دادن مولتی متر در مدار مشخص شده است.
مولتی متر Auto Range
در این نوع مولتی متر نیاز به انتخاب رنج به صورت دستی نیست، محدوده اندازهگیری به صورت خودکار انتخاب شده و کاربر باید تنها نوع کمیت اندازهگیری را انتخاب کند. در تصویر زیر یک مدل از این مولتی متر را مشاهده می‌کنید.
نحوه اندازهگیری جریان توسط مولتی متر
تغذیه مداری را که می‌خواهید جریان آن را اندازه بگیرید قطع کرده و پراب‌های مولتی متر را به صورتی که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، متصل کنید. پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت mA یا پورت جریان بالا که معمولاً با 10A علامت گذاری شده است، متصل کنید. همانطور که در دیاگرام زیر مشاهده می‌کنید یک مولتی متر به منظور اندازهگیری جریان باید به صورت سری در مدار قرار بگیرد. بعد از قرارگیری صحیح مولتی متر در مدار، آن را روشن کرده و میزان جریان عبوری را با تنظیم رنج مناسب برای آن بخوانید.
نحوه اندازه گیری مقاومت توسط مولتی‌متر
تغذیه مدار را قطع کرده و پراب ها مانند تصویر زیر به مولتی متر متصل کنید. سلکتور را روی کمترین حد اهم یا Ω قرار دهید. دو انتهای پراب مولتی متر را روی دو پایه‌ی مقاومت قرار دهید. اگر نمایشگر عبارت"I" را نشان داد این بدان معنی است میزان مقاوممت از حدی که توسط سلکتور مشخص شده بیشتر است. بنابراین سلکتور را روی محدوده‌ی بالاتری قرار دهید.
توجه داشته باشید که برای تست مقاومت نباید هر دو پایه مقاومت به دست ما اتصال داشته باشد (نگه داشتن یک پایه با دست مانعی ندارد. ) در این صورت مقاومت بدن ما با مقاومتی که می‌خواهیم آن را اندازه گیری کنیم موازی شده و مقدار اندازهگیری شده برابر مقاومت معادل موازی آن دو خواهد بود.
نحوه‌ی تست اتصال کوتاه (بیزر)
از یک مولتی متر برای بررسی صحت اتصالات در مدارهای چاپی، لامپ ها و فیوزها استفاده می‌شود. برای تست اتصال کوتاه در هر قسمت مدار سلکتور را روی تست بیزر قرار دهید. انتهای دو پراب را روی قسمت مورد نظر قرار دهید. در صورتیکه مقاومت کمتر از حدود 30 اهم باشد ، مولتی متر با صدای بوق آلارم می‌دهد.
تست دیود
مولتی متر را بر روی حالت تست دیود قرار داده و انتهای پراب های مولتی متر را به دو پایه‌ی دیود متصل کنید. بعد از انجام این کار باید شما بتوانید در یک جهت عددی را بر روی مولتی متر مشاهده کرده و در جهت دیگر هیچ عددی را نشان ندهد. در این صورت دیود سالم است. اگر در هر دو جهت هیچ عددی مشاهده نشد و یا در هر دو جهت عددی مشاهده شد دیود سوخته است.