پیچ و مهره‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای اتصالات مکانیکی هستند که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر پیچ و مهره دارای قطر، طول و نوع رزوه مشخصی است که انتخاب نادرست آن می‌تواند باعث خرابی یا شل شدن اتصال شود. شناخت سایز صحیح پیچ و مهره باعث افزایش ایمنی و دقت در مونتاژ و تولید می‌شود.
در ادامه به معرفی جزئیات انواع سایز پیچ و مهره، روش‌های اندازه‌گیری و جدول های کاربردی برای تشخیص اندازه‌ی درست آن‌ها می‌پردازیم.
اصول پایه تعیین ابعاد پیچ و نحوه اندازه‌گیری
درک درست از اندازه پیچ اولین قدم در انتخاب اتصال مناسب است. سایز پیچ معمولاً شامل دو بخش قطر (Diameter) و طول (Length) است. این اندازه‌ها در سیستم‌های متریک (میلی‌متر) و اینچی (inch) تعریف می‌شوند.
هنگام اندازه‌گیری باید دقت کنید که نوع سرپیچ روی نحوه محاسبه طول آن تاثیر دارد. در پیچ‌های متریک، عدد بعد از حرف M قطر پیچ بر حسب میلی‌متر است، درحالی‌که در پیچ‌های اینچی قطر با عدد کسری نمایش داده می‌شود. در ادامه انواع سایز پیچ را مشاهده میکنید:
|
نوع اندازه‌گیری |
روش اندازه‌گیری |
مثال |
|
قطر پیچ |
اندازه‌گیری پهن‌ترین بخش رزوه با کولیس یا ابزار چاپی |
M8 → قطر 8 میلی‌متر |
|
طول پیچ |
از زیر سر تا انتهای رزوه (به‌جز پیچ تخت که شامل سر می‌شود) |
M6×20 → طول 20 میلی‌متر |
|
استاندارد اینچی |
بر اساس واحد inch |
¼"×1" → قطر ¼ اینچ، طول 1 اینچ |
نحوه انتخاب سایز مهره مناسب
سایز مهره باید دقیقاً با پیچ موردنظر هماهنگ باشد تا اتصال محکم و ایمنی ایجاد شود. در واقع قطر داخلی رزوه مهره با قطر خارجی رزوه پیچ برابر است. اگر مهره کوچک‌تر باشد، روی پیچ نمی‌چرخد و اگر بزرگ‌تر باشد، لق می‌زند.
در مهره‌های متریک، عددی که بعد از حرف M درج می‌شود نشان‌دهنده قطر داخلی مهره نیست بلکه قطر پیچ است. در استاندارد اینچی نیز همین قاعده برقرار است. در جدول زیر انواع مهره و کاربرد هر کدام را مشاهده میکنید:
|
نوع مهره |
استاندارد اندازه |
توضیح |
|
متریک (Metric) |
M6, M8, M10 و … |
عدد نشان‌دهنده قطر پیچ در میلی‌متر |
|
اینچی (Inch) |
¼"-20, ½"-13 |
عدد اول قطر پیچ، عدد دوم تعداد رزوه در هر اینچ |
|
مهره قفلی (Nyloc) |
M8, M10 |
دارای حلقه نایلونی ضد لغزش |
گام رزوه در پیچ و مهره
گام رزوه، فاصله بین دو دندانه متوالی پیچ است و نقش تعیین‌کننده‌ای در نوع اتصال دارد. پیچ‌هایی با رزوه درشت برای اتصالات سریع و مقاومت بالا در برابر لرزش مناسب هستند. در حالی که رزوه‌های ریز برای تنظیمات دقیق‌تر استفاده می‌شوند.
در سیستم متریک، گام رزوه بر حسب میلی‌متر اندازه‌گیری می‌شود. در سیستم اینچی، از واحد TPI استفاده می‌شود که تعداد دندانه در هر اینچ را نشان می‌دهد. در جدول زیر انواع رزوه را مشاهده میکنید:
|
نوع رزوه |
واحد اندازه‌گیری |
محدوده متداول |
|
UNC (درشت) |
دندانه در هر اینچ |
8 تا 24 TPI |
|
UNF (ریز) |
دندانه در هر اینچ |
20 تا 32 TPI |
|
متریک |
فاصله بین دندانه‌ها |
0.5 تا 2.5 mm |
تبدیل واحد میلی‌متر و اینچ در سایز پیچ
در صنایع مختلف ممکن است از هر دو سیستم متریک و اینچی استفاده شود، بنابراین دانستن نحوه‌ی تبدیل بین این دو واحد ضروری است. برای مثال اگر پیچ یا مهره‌ای با اندازه اینچی در دست دارید و می‌خواهید معادل متریک آن را پیدا کنید، کافی‌ست از ضریب 25.4 استفاده کنید. جدول زیر چند تبدیل رایج بین میلی‌متر و اینچ را نشان می‌دهد:
-
فرمول تبدیل بین میلی‌متر و اینچ: اینچ = میلی‌متر ÷ 25.4
|
میلی‌متر (mm) |
اینچ (inch) |
|
1 mm |
0.0394 in |
|
5 mm |
0.197 in |
|
10 mm |
0.394 in |
|
25.4 mm |
1 in |
جدول استاندارد پیچ و مهره در کاربردهای مختلف
شناخت دقیق انواع سایز پیچ و مهره، از عوامل کلیدی در مونتاژ و نگهداری تجهیزات صنعتی است. انتخاب درست بر اساس قطر، طول، نوع رزوه و سیستم اندازه‌گیری، باعث افزایش دوام و ایمنی اتصال‌ها می‌شود.
با استفاده از جداول و ابزارهای چاپی استاندارد، می‌توانید پیچ مناسب را به‌راحتی تشخیص دهید و از بروز مشکلاتی مانند لق بودن، شکستگی یا خرابی رزوه جلوگیری کنید. در جدول زیر ابعاد پیچ و مهره و کاربرد هرکدام را مشاهده میکنید:
|
نوع استاندارد |
سایز پیچ |
قطر خارجی |
قطر مهره |
اندازه آچار |
توضیح |
|
متریک (Metric) |
M3 |
3.0 mm |
5.5 mm |
5.5 mm |
برای اتصالات سبک و الکترونیکی |
|
متریک (Metric) |
M4 |
4.0 mm |
7.0 mm |
7.0 mm |
استفاده در وسایل خانگی و قطعات پلاستیکی |
|
متریک (Metric) |
M5 |
5.0 mm |
8.0 mm |
8.0 mm |
پیچ‌های متداول در دستگاه‌های فلزی کوچک |
|
متریک (Metric) |
M6 |
6.0 mm |
10.0 mm |
10.0 mm |
کاربرد عمومی در صنعت و مکانیک |
|
متریک (Metric) |
M8 |
8.0 mm |
13.0 mm |
13.0 mm |
برای اتصالات سنگین‌تر مانند سازه‌های فلزی |
|
متریک (Metric) |
M10 |
10.0 mm |
17.0 mm |
17.0 mm |
در قطعات خودرو و ماشین‌آلات صنعتی |
|
متریک (Metric) |
M12 |
12.0 mm |
19.0 mm |
19.0 mm |
پیچ‌های پرکاربرد در سازه‌های فولادی |
|
متریک (Metric) |
M16 |
16.0 mm |
24.0 mm |
24.0 mm |
برای اتصالات قوی و سنگین صنعتی |
|
متریک (Metric) |
M20 |
20.0 mm |
30.0 mm |
30.0 mm |
مورد استفاده در سازه‌های بزرگ و پایه‌های فلزی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
#6-32 |
0.138 in |
0.25 in |
1/4 in |
برای کارهای سبک و الکترونیکی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
#8-32 |
0.164 in |
0.312 in |
5/16 in |
پیچ‌های متداول در تجهیزات خانگی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
#10-24 |
0.190 in |
0.375 in |
3/8 in |
برای اتصالات عمومی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
1/4"-20 |
0.250 in |
0.437 in |
7/16 in |
رایج در ساخت‌وساز و فلزکاری |
|
UNC / UNF (اینچی) |
5/16"-18 |
0.312 in |
0.5 in |
1/2 in |
استفاده در قطعات صنعتی و مکانیکی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
3/8"-16 |
0.375 in |
0.562 in |
9/16 in |
برای اتصالات متوسط و سنگین |
|
UNC / UNF (اینچی) |
7/16"-14 |
0.437 in |
0.625 in |
5/8 in |
کاربرد در سیستم‌های مکانیکی قوی‌تر |
|
UNC / UNF (اینچی) |
1/2"-13 |
0.500 in |
0.75 in |
3/4 in |
پیچ‌های سنگین در سازه‌ها |
|
UNC / UNF (اینچی) |
5/8"-11 |
0.625 in |
0.938 in |
15/16 in |
مناسب برای اتصالات سنگین صنعتی |
|
UNC / UNF (اینچی) |
3/4"-10 |
0.750 in |
1.125 in |
1-1/8 in |
برای ماشین‌آلات بزرگ و پایه‌ها |
اگر در انتخاب اندازه پيچ و مهره مناسب برای کارتان تردید دارید، در بخش نظرات بپرسید تا کارشناسان پارتینه بهترین گزینه را برایتان پیشنهاد دهند.